Libro a naisurátan: Pagsasalin, Panghihiram, at ang Unang Aklat sa Ilocano

Damon L Woods

doi:http://doi.org/10.13185/KA2021.00704

Abstract

Sa pagbuo ng Libro a naisurátan ámin ti bagás ti Dotrina Cristiana (1620), isang akdang pinagsama ang mga payak na salik ng pananampalatayang Katoliko (iba’t ibang dasal, halimbawa), isang maikling katekismo, at ang Doctrina ng Kardinal Roberto Belarmino, at sa pagsasalin sa mga ito sa Ilocano, kinailangan ng Agustinong si Francisco Lopez ng ilang sanggunian para sa isang sasapat na bokabularyo. Kasama dito ang ilang salitang Ilocano, mga salitang Español na naisakatutubo, at mga hiram na terminong Español na wari walang tumbas sa Ilocano. Marami sa mga gawaing ito ang nagawa na bago pa man dumating si Lopez sa rehiyong Ilocos, dahil na rin naroon na ang mga prayleng Español mula pa noong 1574. Subalit sa sukat na rin ni Lopez, mahalagang maisama, bago pa man ang mismong doktrina, ang glosaryo ng mga salitang kinailangang hiramin (agpabulod). Kakatwa ang listahang ito dahil na rin sa dalawang dahilan. Una, pamilyar ang ilan sa mga salitang ito, tulad na lang ng unang salita sa nasabing listahan, ang libro. Ikalawa, sa kabuoan ng doktrina, may mga salitang halatang kinailangang hiramin, subalit hindi naisama sa glosaryo o naitalang hiniram. Bakit may ganitong hindi pagkakapare-pareho? Mahalagang makita ang pag-akda ni Lopez sa Libro a naisurátan sa konteksto ng mga alituntunin hinggil sa pagsasalin at mga katekismo simula sa Konseho ng Trent at nagpatuloy hanggang sa unang tatlong Konseho sa Mexico (1555, 1565, 1585). Sa gayon, makikita ang isang larawang nagpapakita kay Lopez bilang walang kalayaan o ahensiya na maaaring mapagkamalan sa kaniya. Ipinapakita ng glosaryo na nalimitahan si Lopez sa kaniyang pagsasalin ng mahahalagang kasulatan ng pananampalatayang Katoliko sa Ilocano. Bilang isang prayle, nalimitahan si Lopez ng pangangailangang magkaroon ng pamantayan sa pag-akda ng doktrina, pati na ng kaniyang pangakong pagsunod sa simbahan. Sa huli, ang kinalabasan nito ay ito ngang tinatawag na Libro a naisurátan ámin ti bagás ti Dotrina Cristiana.

Keywords

Francisco Lopez, Libro a naisurátan, pagsasalin, panghihiram, pakikipag-ayos, Ilokano, ahensiya

Title (English)

Libro a naisurátan: Translating, Borrowing, and the First Book in Ilocano

Abstract (English)

In constructing Libro a naisurátan ámin ti bagás ti Dotrina Cristiana (1620), a work that combined basic elements of the Catholic faith (various prayers, for example), a brief catechism, and the Doctrina of Cardinal Roberto Belarmino, and then translating these into Ilocano, the Augustinian Francisco Lopez required several sources for an adequate vocabulary. These included Ilocano words, Spanish words that had been indigenized, and borrowed Spanish terms which seemingly had no Ilocano equivalents. Much of this work had been done previous to Lopez as the Spanish friars had been in the region since 1574. Yet Lopez found it necessary to include, before the doctrina proper, a glossary of words that had to be borrowed (agpabulod). The list is puzzling for at least two reasons. First, some of the words were familiar, such as the first word of the list, libro. Secondly, throughout the doctrina, there are words that obviously had been borrowed, but are not included in the glossary or noted as having been borrowed. Why the seeming inconsistency? Lopez’s work on Libro a naisurátan must been seen within the context of policies regarding translation and catechisms beginning with the Council of Trent and continuing through the first three Councils in Mexico (1555, 1565, 1585). What emerges is a picture that shows that Lopez did not have the freedom or agency that one might imagine. The glossary demonstrates that Lopez was limited in his work of translating the basics of the Catholic faith into Ilocano. As a friar, Lopez was bound by the need to standardize doctrine as well as the vow of obedience. The result was Libro a naisurátan ámin ti bagás ti Dotrina Cristiana.